Aan de ene kant van het Hellegat wonen de deskundigen: experts die verslag doen van een steeds ingewikkelder wordende wetenschap. Een wereld waarin de deskundigen elkaar amper kunnen verstaan omdat ieder in zijn eigen super-super-specialisme zijn eigen taal heeft uitgevonden.
Aan de andere kant van het Hellegat wonen de burgers: verontwaardigd, miskend, ontevreden, teleurgesteld. Ze geloven de experts niet meer. Eigenlijk vinden ze dat ze zelf de grootste expert zijn: internet is toch binnen ieders bereik?
Zoals een Barendrechtse bewoner brieste minister Cramer, tijdens een verhitte discussie over CO2-opslag in zijn wijk: ''Internet liegt niet!"
En dus herhalen burgers met droge ogen de meest onzinnige verhalen die ook op internet staan, vol spanning en complotten.
Aan beide zijden van het Hellegat traint men het eigen gelijk. Experts denken nog steeds dat hun woord wet is. Dat je eenvoudig een oproep doet voor inentingen tegen Mexicaanse griep, of baarmoederhalskanker, waarna ieder zijn prikje gaat halen. Of je beweert gewoon dat de verspreiding van Q-koorts te onbekend is, waarmee je denkt dat alle zorgen van burgemeesters over hun zieke bewoners zijn verdwenen. Een wat oudere variant: ''Europa, best belangrijk": politici dachten ooit dat die slogan voldoende mensen zou overhalen om voor Europa te stemmen. Nee dus.
Ook burgers denken steeds dat ze het beter weten. Vandaag nog kreeg ik per mail het verzoek een petitie te ondertekenen om vrouwen jonger dan 50 te laten screenen op borstkanker. Het verzoek bevatte geen argumenten, geen cijfers, geen discussiepunten. Alleen maar een gelijkhebberige, dwingende oproep om mee te doen aan deze 'belangrijke' actie.
Een petitie is een eis van een lobbygroep, een dwangbevel. Noodzakelijk, als het gaat om welomschreven belangen of rechten. Maar juist deze ingewikkelde materie léént zich niet voor petities. Alsof meer screening alleen maar voordelen kent.
Acties als deze snoeren de deskundigen de mond: hoe zou je hierop kunnen reageren? De petitie heeft alleen maar één link: naar petitie.nl, met summiere informatie over de achtergronden en een vakje waarmee je je achter de petitie kunt scharen. Einde discussie.
Het lijkt wel alsof steeds meer mensen allergisch worden voor discussie. Ze beleven geen plezier aan het onderzoeken van elkaars argumenten. Dat merk ik vaak.
Onlangs nog, toen ik thee dronk met een groep zeer hoogopgeleide vrouwen. Op twee na was ieder ervan overtuigd dat de Mexicaanse griep is uitgevonden is door de farmaceutische industrie: de omzet moet immers omhoog.
De één zei: ''Mijn dochter studeert biologie, die zegt het ook."
De ander bleek verpleegkundige bij de GGD: ''Nog nooit heb ik zo'n moreel probleem gehad op mijn werk. Ik moet mensen gaan inenten, terwijl ik weet hoe slecht het voor ze is.''
Ze had een oplossing voor dit probleem gevonden. Ze wilde haar leidinggevende vragen een filmpje op internet te kijken, waar de echte waarheid wordt verteld over de Mexicaanse griep.
''Als hij dat heeft gezien, dan weet hij tenminste hoe veel het me kost om deze prikken te gaan geven."
De verpleegkundige had het er duidelijk moeite mee: ze klonk zeer oprecht. Oprecht klonk ook de constatering dat het zo mooi was dat alle leugenachtigheid in deze tijden toch maar mooi aan de oppervlakte komt. Eensgezind concludeerden de dames: de nieuwe tijd breekt bijna aan. Kijk maar: de banken vallen om, het complot van de farmaceuten wordt onthuld. Er is hoop op betere tijden!
Ik wist niet te reageren op al deze opmerkingen. Ze afdoen als dom en onzinnig is net zo onzinnig. Er een discussie over voeren levert alleen maar vijandigheid op, geen inzicht.
Misschien heeft Karel van het Reve gelijk. Die verklaarde het geloof in communisme door te verwijzen naar het verlangen van mensen naar irrationaliteiten. Juist omdat het onlogisch is, omdat het in strijd is met iedere redelijkheid, juist daarom geloven mensen erin. Dat vinden ze prettig.
Misschien is het ronduit menselijk om te geloven in de duivel, het complot, de nieuwe tijd, of het duizendjarig rijk. Lacan zou ook een dergelijke verklaring kunnen geven: iets wat ontsnapt aan ons dagelijkse, redelijke, communicatie wordt verheven tot het Grote Andere dat voor geen rede vatbaar is.
Een andere reden die Van het Reve gaf en die ik maar in eigen woorden weergeef: het is eenvoudiger om 'het kapitaal', 'de politiek' of 'de farmacie' de schuld te geven dan om je te verdiepen in voors en tegens van een maatschappelijke kwestie en er ook nog een mening over te formuleren. Dat zullen veel mensen saai en vervelend vinden. Als je één entiteit de schuld geeft, ben je veel sneller klaar!
